𝐂𝐀́𝐂𝐇 𝐁𝐀̀𝐘 𝐓𝐑𝐈́ 𝐁𝐀̀𝐍 𝐓𝐇𝐎̛̀ 𝐃𝐎̀𝐍𝐆 𝐇𝐎̣ - 𝐂𝐇𝐈 𝐇𝐎̣.
👉 Nhà thờ họ là nơi con cháu trong dòng họ hội họp để tưởng nhớ về cội nguồn của mình. Vì thế mà bàn thờ họ luôn được các dòng họ chú trọng, trang trí sao cho chuẩn phong thủy, phù hợp với dòng họ của mình.
Xin giới thiệu cách bố trí bàn thờ họ- chi họ dưới đây sao cho hợp phong thủy, mời các bác cùng tham gia ý kiến xây dựng nhé:
1. Cách bố trí bàn thờ họ chuẩn theo phong thủy
Các nhà ở nông thôn thường có ba gian hai chái hoặc một gian hai chái. Và bàn thờ họ bao giờ cũng thiết lập ở gian nhà chính.
👉 Bàn thờ họ bao gồm hai lớp: lớp trong và lớp ngoài bàn thờ.
2. Lớp trong của bàn thờ họ
👉Nhà thờ họ rất phổ biến đặc biệt là ở khu vực miền Bắc, hầu hết dòng họ nào cũng có một nhà thờ tổ để tưởng nhớ tổ tiên. Đây là nơi lưu giữ ký ức và thông tin của dòng họ như gia phả, phong vị, văn tự cổ, bài vị… Hay nói cách khác, nơi đây chính là một bảo tàng lưu giữ linh hồn của dòng họ. Bởi vậy, thế hệ con cháu trong gia tộc luôn phải chăm chút, tôn trọng và về tụ họp khi có dịp giỗ hoặc lễ tết hàng năm.
👉 Có một chiếc thần chủ đặt trong khám thờ kê trên chiếc bệ. Có thể thay thế bằng chiếc ngai (ỷ) để tổ tiên thuộc hàng cao có thể ngự trên đó (vị trí ngự án). Thường các đồ thờ trên được đặt theo trình tự "tiền Ngai hậu Khám" để phân biệt rõ thứ bậc và công năng trên bàn thờ họ.
👉 Trước thần chủ thường có đĩa đựng trầu cau, 3 ly nước lã trong, chén hoặc bình rượu nhỏ, đĩa đồng hoặc sứ đặt 2 bên để đặt hoa quả, bánh, oản để thờ…
👉Trước đây lớp trong theo truyền thống bàn thờ thường là một chiếc hòm lớn nhưng hiện nay dần dần thay bằng án gian thờ hoặc ô xa thờ có độ cao lớn hơn lớp ngoài để có thể bày các đồ thờ nói trên đúng công năng ở vị trí Ngự án.
3. Lớp ngoài của bàn thờ họ
👉 Khác với những loại bàn thờ tổ tiên trong mỗi gia đình thì bàn thờ họ với nhiều chức năng tâm linh của mình có một hình thái bề thế hơn rất nhiều. Ngoài bàn thờ chính còn các bàn thờ phụ thờ tổ Chi, bàn thờ Bà Cô, Ông Mãnh, bàn thờ hậu (thờ người có công đóng góp lớn về tài sản, công đức cho dòng họ,..).
Bát hương lớn bằng sứ hoặc đồng, trong đó có để cát hoặc tro ở trong, ở giữa cắm trụ sắt cao để đặt hương vòng.
Hai chân nến bằng đồng để thắp nến, chất liệu đồng có thể thay bằng sứ. Có thể trang trí thêm đồ vật như: hoành phi trên xà nhà chính giữa bàn thờ, sập thờ, câu đối ở hai bên.
Có thể hiểu nôm na lớp ngoài của bàn thờ dòng họ là án gian thờ hoặc ô xa thờ có độ cao thấp hơn ngự án, thường được sơn thếp vàng. Hai bên là đèn thờ, đôi hạc đồng chầu đỉnh hương ở vị trí giữa (bộ tam sự, ngũ sự,..). Ngoài ra còn có một bức hoành phi phía trên cửa không gian thờ và đôi câu đối đặt hai bên thể hiện sự cao quý và gia phong của dòng họ.
4. Những vật dụng không thể thiếu trên bàn thờ họ:
👉 Chiếc y môn: Y môn là bức màn vải đỏ, dùng làm bức màn ngăn cách lớp bàn thờ họ bên ngoài và lớp bàn thờ bên trong. Y môn gồm hai cảnh, xung quanh có theo, được treo thõng xuống che kín lớp bàn trong. Y môn có thể làm bằng nhiễu, the hoặc vải màu đỏ. Trên cùng y môn có một dải lụa hoặc nhung the mầu băng ngang. Trên lớp băng ngang thường được thêu hoặc dán chữ đại tự.
👉 Đèn treo: Người ta thường treo trước y môn một chiếc đèn, dân gian gọi là tự đăng. Vào dịp giỗ tết, đèn này có thể được thắp suốt ngày đêm. Bởi người xưa cho rằng trong những ngày này, hương hồn những người đã khuất luôn ngự trị trên bàn thờ. Và ngọn đèn tượng trưng cho sự hiện diện của tổ tiên.
👉 Bài vị: Trên bàn thờ họ của một dòng họ bao giờ cũng có riêng một bài vị, bài vị này được thờ phụng mãi mãi (thờ bách thế bất thiên). Ở tư gia đối với những gia đình giàu có điều kiện, khi lập bàn thờ tại gia, lập bài vị (thần chủ) để thờ thì phải có đủ bài vị (thần chủ) của cụ, kỵ, ông cha, tức là cao, tằng, tổ khảo.
👉 Gia Phả: Trong gia phả, mỗi vị tổ tiên đều được ghi những dòng trích ngang, ngày tháng sinh tử, tên họ, chức tước, có khi còn ghi cả tính cách, sở thích của các vị lúc sinh thời. trong đó còn ghi rõ vị nào tên gì, sinh ra những ai, ngành trưởng, ngành thứ là những ai. Gia phả được lưu giữ trong hòm tráp hoặc ống quyển, đặt trong giương ở dưới bàn Ngự án.
Trong gia phả còn ghi chép đầy đủ cả công trạng của tổ tiên, sinh ở đâu, hậu táng ở đâu, được nơi nào thờ phụng làm phúc thần hay thành hoàng làng (đối với những người đã từng là công thần, có công với dân với nước).
👉 Hoành phi: Trong các nhà thờ họ đều treo một hoặc nhiều tấm biển gỗ nằm ngang phía trên mặt trước của bàn thờ. Chiều ngang dài khoảng 3 thước, rộng khoảng 1 thước đến 1 thước hai. Trên tấm biển đó khắc những chữ lớn, thường chỉ khắc từ 3 đến 4 chữ, những chữ được tiền nhân lựa chọn treo trên bức hoành phi mang ý nghĩa răn dạy con cháu và nêu cao tinh thần đoàn kết trong họ tộc như: ẨM HÀ TƯ NGUYÊN, PHỤNG TỔ ĐƯỜNG, ĐỨC LƯU QUANG, QUANG TIỀN DỤ HẬU, KHẮC XƯƠNG QUYẾT HẬU,..)
👉 Qua cách bày trí bàn thờ họ - Chi họ như vậy vừa tạo lên ko gian thờ tự trang nghiêm, tố hảo, vừa thể hiện sự tôn kính của các thế hệ con cháu đối với tổ tiên và các bậc tiền nhân trong dòng họ.